Zien door tekenen (introductie)

Zen Zien Tekenen is een oefening in het in stilte zien, in het zo zien dat wat je ziet werkelijk bij je binnenkomt. Het is “een meditatievorm met als oefening intensieve aandacht, onbevangen waarnemen en met als werkvorm tekenen” (zenzientekenen.nl).

In 1994 begon ik met haiku-dichten, een activiteit waarbij – net als bij Zen Zien Tekenen – een pure gewaarwordingservaring met minimale middelen wordt opgetekend op papier.

 

donkere wolken

de geur van zomerregen

voordat hij valt

drijvend appeltje

als een meerkoet erin pikt

duikt het even onder

Meer haiku's van mijn hand vind je op mijn andere blog: haikuarnold.blogspot.com.
Vijftien jaar nadat ik was begonnen met haiku-dichten kwam ik in aanraking met Zen Zien Tekenen, via een weekendworkshop bij Lenie Otten. Dat betekende voor mij het begin van de beoefening van die door mij zo geliefde meditatievorm:

"Ik geniet het meest van de momenten waarop ik in stilte en onbekommerd met mijn potlood over het papier kan dansen en ik zo kan tekenen dat het er staat voor ik erover nadenk. Dat ik kan rusten in gewaarzijn, in het pure vertrouwen dat mijn tekenende hand mijn aandacht volgt en ik helemaal kan op gaan in wat ik zie. Bevrijdende momenten waarop ik me helemaal verbonden voel met mijn omgeving."

Zen Zien Tekenen is ontwikkeld door Frederick Franck, die het doorgaf aan zijn pupil Maria Adriaens. Op haar beurt gaf zij het door aan Leo van Vegchel en Lenie Otten. Leo gaf het door aan Nelleke Metselaar en in november 2022 gaf Lenie het door aan mij. Op aanvraag geef ik privé-lessen in het Zen Zien Tekenen en zo nu en dan ben ik betrokken bij introductie-weekenden in het zen zien tekenen. In de agenda van de website van zen zien tekenen, vind je meer informatie over waar je introducties op zen zien tekenen kunt krijgen. 

In 2015 schreef Lenie Otten mij een brief waarin ze haar visie op Zen Zien Tekenen verwoordde. Die visie werd in belangrijke mate leidend voor mijn huidige beoefening. Later verwoordde ik op mijn manier wat zen zien tekenen voor mij inhoudt. 

Wat meer over mezelf... 

Ik ben Arnold Vermeeren, geboren in 1959 en ik woon in Capelle aan den IJssel. Al sinds mijn tienerjaren teken ik (met vlagen) vrij veel; in mijn vrije tijd, maar ook vanuit mijn opleiding als Industrieel Ontwerper aan de TU Delft.

Naast haiku-dichten, waarmee ik in 1994 begon, hou ik me sinds 1998 ook intensief bezig met taiji als bewegende meditatievorm. En sinds 2010 dus ook met Zen Zien Tekenen waarbij ik in nauw contact sta met andere actieve beoefenaars daarvan (zie zenzientekenen.nl/over-ons).

Naast Zen Zien Tekenen hou ik me sinds enkele jaren zo nu en dan ook bezig met Urban Sketching. Voor de website van Urban Sketchers Nederland werd ik geïnterviewd over Zen Zien Tekenen. Daar vind je wat meer over wat Zen Zien Tekenen voor mij betekent. Het interview vind je HIER.

De volgende post: het zien als kern (brief van Lenie aan mij)

Voor zen zien teken introducties en activiteiten zie de website van zenzientekenen.   

Het Zien als kern (brief van Lenie aan mij)

Na een aantal jaren met Zen Zien Tekenen bezig te zijn geweest, ontstond bij mij de behoefte me opnieuw te bezinnen op de kern van Zen Zien Tekenen. Ik schreef mijn gedachtes daarover op en stuurde die naar Leo en Lenie.

Leo reageerde uitgebreid op mijn lijstje van tien punten door middel van waardevolle reflecties op de meeste van die punten. Lenie schreef mij een brief. Je vindt hem hier op de website van Zen Zien Tekenen.

Later schreef ik zelf een reflectie in briefvorm over wat voor mij de kern is van zen zien tekenen. Die vind je in de volgende post. 

De volgende post: wat zen zien tekenen voor mij is

Voor zen zien teken introducties en activiteiten zie de website van zenzientekenen. 

Terug naar de Introductie

Wat Zen Zien Tekenen voor mij is...

In 2015 ontving ik van Lenie Otten een brief die begon met "Arnold, op je vraag over de kern van het Zen Zien Tekenen wil ik je het volgende antwoorden:…". De brief inspireerde me bij mijn verdere zoektocht naar wat Zen Zien Tekenen voor mij zou kunnen betekenen. Nu – in augustus 2022 – probeer ik in mijn eigen woorden te verwoorden waar Zen Zien Tekenen voor mij om draait.

De kern van Zen Zien Tekenen zit voor mij besloten in de combinatie van de drie woorden: Zen, Zien en Tekenen. Als volgt.

De Zen van Zen Zien Tekenen…

… is voor mij de zen van jezelf open willen stellen voor wat zich aandient in je blikveld. Je weet van tevoren niet wat zich aandient, maar alles is het waard om gezien en getekend te worden.

Het is ook de zen van aandacht. Aandacht hebben voor wat zich aandient. En je aandacht daar even bij houden om jezelf de kans te geven het echt te zien.

Je aandacht erbij houden

Tekenen is een goede oefening om je aandacht ergens bij te houden. Als we iets willen tekenen, moeten we onze aandacht er bij houden. Een tekening kan verraden op welke momenten je aandacht verslapt was. Door je aandacht erbij te houden, door te blijven kijken, kun je dingen gaan zien die je eerder over het hoofd zag, omdat je blik weer weg dwaalde. 

De anekdote hieronder verhaalt over wat ik begon te zien toen ik op vakantie een boom ging tekenen. 

Ik zit op een campingstoel in de schaduw naast de caravan. Het is heet. Vijfendertig graden. Te heet om eropuit te gaan. Vóór me staat een boom. Ik besluit de boom te gaan tekenen. 

Zen Zien Tekenen als sleutel tot 'anders' zien

Bij lessen in Zen Zien Tekenen worden oefeningen gedaan, die handvatten of vingerwijzingen geven die kunnen helpen om anders naar de wereld te kijken. Zen Zien Tekenen is een oefening in anders kijken. Soms kunnen die oefeningen er toe leiden dat je, ook als je niet aan het tekenen bent, de wereld anders bekijkt en je opnieuw bijvoorbeeld de schoonheid ervan ervaart. En dat kan dan weer je stemming beïnvloeden. Daarover verhaalt onderstaande anekdote, die zich afspeelde in een tijd waarin de dingen thuis wat moeilijker waren en mijn stemming even wat minder was. 

Het is eind mei en een van de eerste echt zonnige lentedagen.

Tijdens het wandelen laat ik mijn blik dwalen door de ruimte om me heen. Regelmatig valt mijn blik op iets waar ik dan even mijn aandacht op richt.

Van de brandnetelbladeren langs het pad vallen me de puntige kartelrandjes op, maar ook hoe ze toch iets zachts hebben. Ik zie de hele kleine haartjes, de donkere ruimte tussen de stengels en bladeren en hoe die een plaats kan bieden aan ander leven.

Tekenend Zien....op een begraafplaats

Laatst zocht ik even de rust op van een oude begraafplaats en besloot daar even te gaan tekenen. Ik ging zitten op een willekeurig bankje, tegenover een oud graf. De anekdote hieronder verhaalt over wat ik zag: de ruimte, de dingen in de ruimte en hoe die zich tot elkaar verhouden.  

Mijn oog valt op de betonnen grafsteen.

De grafsteen zit vol korstmossen. De meeste letters in het verweerde beton zijn onleesbaar geworden. Ook beton heeft niet het eeuwige leven.

Terwijl ik zit te tekenen realiseer ik me hoe ooit iemand de moeite genomen moet hebben om de steen voor de overledene uit te zoeken en te bedenken wat voor tekst erop moest komen. Maar ook hoe ooit iemand de steen ontworpen en gemaakt moet hebben.

De dingen en ik

Tijdens het zen zien tekenen realiseer ik me soms dat de dingen en ik onderdeel zijn van een bestaansruimte waarin alles, de dingen en wijzelf in onderling verband bestaan, inter-zijn, verdwijnen en ontstaan. Het blanco vel papier dat ik voor me heb, biedt een bestaansruimte voor miljoenen nieuwe mogelijke vormen. Op het moment dat ik met mijn potlood begin te tekenen doemt er daar langzaam eentje van op. Iets dat zich in mijn aandachtsruimte bevindt, komt dan op papier. Hier waren dat takjes van een wilgje.

Nog maar twee maanden geleden snoeide ik het wilgje en bleef er een kaal stompje over. Al na twee weken verschenen de eerste nieuwe knopjes. Nu, anderhalve maand later, word ik geboeid door haar groeikracht. Door hoe de nieuwe takjes zich vanuit het oudere hout naar buiten hebben gedrukt en hoe ze nu langzaam, soepel omhoog buigen naar de zon.